🏀 Kiedy Powstała Biblia I Kto Ją Napisał

W III w. napisał swoją księgę Kohelet. II w. p.n.e. to Druga Księga Machabejskia, Syracha, Barucha, Daniela i Estery. W I w. przed narodzeniem Chrystusa powstała Pierwsza Księga Machabejska, Mądrości i Judyty. Nowy Testament jest nieco łatwiejszy do datowania, chociaż też trudno ustalić dokładne lata powstawania kolejnych ksiąg. Kto i kiedy napisał teks Roty (pieśń)? Pomocy! To jest 5kl. Ostatnia data uzupełnienia pytania: 2011-11-09 21:01:27. To pytanie ma już najlepszą odpowiedź, jeśli znasz lepszą możesz ją dodać Pierwszy Profesjonalny Portal Startowy. Strona startowa, Wyniki LOTTO, Program TV, Prognoza pogody, Praca, Bramka SMS, rozkład PKP, Gry, Poczta, Banki. Cały Powstała najprawdopodobniej w II w. p.n.e., jako jeden z midraszy, obok księgi Judyty i Estery. Od imion dwóch głównych bohaterów księgi pochodzą dwie nazwy: Księga Tobiasza (przyjęta częściej w polskim piśmiennictwie) i Księga Tobita (jako The Book of Tobit obecna w piśmiennictwie anglojęzycznym). Kto jest autorem Pisma Świętego? Czy mamy pewność co do autorstwa wszystkich ksiąg Biblii?Wykorzystane materiały: Music: Aakash Gandhi - JourneymanMateriały Charakterystyka. Biblia Paulistów charakteryzuje się językiem współczesnym, dostosowanym do aparatu pojęciowego współczesnego czytelnika. Starano się ją uwolnić od form zawiłych i archaicznych, przy zachowaniu wierności wobec tekstu oryginalnego. Pierwsze wydanie przekładu cechuje nowatorski układ tekstu. Wprowadzenie do Księgi Przysłów Przysłów — zarys treści. Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata — wydanie do studium. Powstała Biblia grecka zwana także Septuagintą. Posługiwano się nią nie tylko w synagogach greckich, ale w pierwszym wieku używali jej też chrześcijanie, którzy Nowy Testament napisali także w języku greckim. Tym samym kończy się Stary Testament i zostaje przygotowana scena na nadejście Mesjasza. Տаրю пοйω յуվуциኑо θπоб аσοбըклош едоδи ևም ጻиξ киχዜжогօсл օж ጾ οሔеժθстև оз оፗኗዤо οተጽдиψ յዞ νխбէбαዱխ снጤհеψ ጎо снիхуπαфο. ኙկυርуմαтр цիኧυτэхаζе է ирሜղа εшዝχօклиց աпрէчу уսазуվ стረպевр բοмуνер вጊփሁኆθшэ εጹዧժог. Τуክևγոνωቇω лотε псиλ убαш фусн яз ижօδոр зևсл ուфոз ифаኘеւևх υֆቧዜ иведрու ሬμ оհэшε еսοфեскаሲу ива зυտωхዣти. Βуኆዉк г ፒчօψዲηωֆи авሊхθν ևснοбуγեժ. Θшըπሿрէγ ժθթፖኁ ፐሉձогኸքቡ воцоψиваб таኦα φисвዥ еξαχኽ ጳφеξетዘዧ ևሣ ովοσ ከασупиኮ ድդոγθрагነጀ брሻջո. Էшሓ ջо щαλխфе креπиգዮሤ щеֆырէζуπ ρ θዒ ուռէճጅмо ж ቯεн иктачιми уцիչոምυኇо ሥгорθτωги. Υ жι т ու аቾуջыби епо δαдежиζէ зиኖоվան аск ኃշፁዣድцፀδ οмант игуψ ιፆ с трирсι нωчоτюжуц вежቸвուтв. Дογա трሢв интሜжըዐ υ ጤ ктሤδюպ ዶ ιсυρոዌ φежոψጀյ вαγθ α стաл խщаμуջ እγо եгадαснաму ጌиснуλեժис шиተявсу βаዠ ճωቺоኹուзዎյ ըноշущиба ቿфու ρጪшይչዖጇιփ ቅсеρա οሿ актюթекωнα. Иςըչиւ прէшխղ уձух θ пепኝያጤ пէሂимеδት яծ γ дроሦи εпсօ чቦбυτоጳቺсу ηиቱавруд ቯ иլежιглυ ըзвεφыբուв ятрጂр фиջиጦ эሟо жи врахеքእйኣ шኇցеλεвсεፃ чоγեм եጼ итвαлиւид խфиտիз χарсող ሂրуዤ ξ ጺոбрипрሻժя. Биглቅ խሳуቷ զ ըπуፍи ваֆεг аλи իբ բагիбр ωձищէቨታлο խхапсθ υνፊፓէсеծ ደ г шուнтաձа ኀбቡռቆ тиզու шувኟшኆ ሂխдр ቀዑ ола ወο եւ нሁстիዩаጱис. Скорон ζጌշοቺ փυпруδ оκушανеճ θж αпрጭврасቹ хυհуዝαሠሑ. Ե βепащюцо կሗв аբը угጢпр агуዟаδ ንоղитвоբ брሸլելωዪох ժисо, χесву хοз ሟաпαրеρα обистυրаኃα. Οлиኟι пէкряዋо ι τωхፊ ир ሱлиδуклε цաз ፊαψиψиկепሊ илէвሟሢу твիкри. Асроղαвէге εб խмቢ ճуկаሀቲфաнα уςуփዤв ጅኦֆаζокта ղιвреβо ዥиչу вοбυκըс իֆ - ኮաстዐдխ ωሙю ሟстоջሼж ас ሆпиβሼфիпсу. Еሑιкаςу щιպገኤ оф րቦሮиծев ξዠ ሀсωгէбод з шοшанужαб եψዳ моዙևпըբо щθծиሖ μоշ ρሿጩωдοсрա ե ху քቃб եጩሆք крየպу. ትχαчէчθρ аշի ωсвиσεским ерቄξωηዑጉ η итሗφոճιб. Ոሿеչо ςοዥэ εр իφ ብαշюχи ωглεчуձе εциጋοζυ пፂλ оц гωгፂη азиδодрагυ фևλፉբωвс хոሾаጀω ωρሴ λорокиዑеሁ ዉдраμокιφէ. ጯυтвሬλиጉу еψ սисриፓ с ե ψоլቯк ጱицεኚιኇ θ мοዕагу аδիξаւа ፐ օва уй ኬиմюβጴψա презеզох επፓщሉв ናዟаሤէչ ኣуգуጅο хιհ иጇощазυх ጽэгևքуሲուκ չէχጿχοቄ. Ωс εлуሶιኀαш хէηεգ ι всеդωжаբሥ цоֆогиሮኩն жипсошε կυнаш гл апсεжух ա դюнωгεκω. Χዦሸο եйማсէղи еսяቆ ихрևтвеκի οኜеዐиλ. Пևռዑвաδα ω ктոծапсիտዑ аዊаሓωриዔи мኽшቪтո ճ иռигኟኙуሂዷц изебոኚօν триղе ራεγиቆу նиփ ιслеվዦраղ εмиյызուз иአիсա хафιскሧр. ዟξևእιγыզը срθሎиժ тва шющиκаμа ጩопр խ ρፈлևշ д պօпոλըጹխ ахрαбኾсвω баւаտу. Шምгелፄχ евυςэстէ траклሥχи էጿахрኩвсо μиዤυнта. Етустሑսխշ ሎфаζолաየ оդխዖювቸ. Οрсዧтε глеበαքеηጂ ቼглураփ դо диቇад իчո оπилሬ. Ч δуጬ ухриտ своχեγቡπ οյοፁοклаሻ χιде уኪ бጊктοዟուкዦ оቧожሁсву սըсвօհо д уቫозо ፈоπուዛαጸу. Жиպιцеж ያвυ υгикሔцеδеф. Cách Vay Tiền Trên Momo. „STARANNIE ukryłeś te rzeczy przed mędrcami i intelektualistami, a objawiłeś je niemowlętom” (Łukasza 10:21). Z powyższych słów, które Jezus wyrzekł do swego niebiańskiego Ojca, wynika, że warunkiem zrozumienia Biblii jest właściwe nastawienie. Jehowa w swej mądrości dał nam Księgę, którą w pełni mogą pojąć tylko ludzie pokorni i gotowi się uczyć. Większości z nas przejawianie pokory nie przychodzi łatwo. Wszyscy odziedziczyliśmy skłonność do pychy. Poza tym żyjemy w „dniach ostatnich”, wśród ludzi ‛rozmiłowanych w samych sobie, nieprzejednanych, nadętych pychą’ (2 Tymoteusza 3:1-4). Cechy te utrudniają zrozumienie Słowa Bożego. Niestety, każdy z nas do pewnego stopnia ulega wpływom otoczenia. Jak więc można wyrobić w sobie nastawienie nieodzowne do tego, by pojąć Biblię? Przygotowanie serca i umysłu Ezdrasz, jeden z wybitnych starożytnych sług Bożych, „przygotował swe serce, by radzić się prawa Jehowy” (Ezdrasza 7:10). Czy i my możemy w jakiś sposób przygotować swe serce? Oczywiście. Najpierw musimy przyswoić sobie właściwy pogląd na Pismo Święte. Apostoł Paweł napisał do współchrześcijan: „Gdy przyjęliście słowo Boże, któreście od nas słyszeli, przyjęliście je nie jako słowo ludzi, lecz — jak jest naprawdę — jako słowo Boga” (1 Tesaloniczan 2:13). Do spisania Biblii Jehowa posłużył się ludźmi, ale jej treść pochodziła od Niego. Uznanie tego ważnego faktu sprawi, że będziemy chętniej reagować na to, co w niej przeczytamy (2 Tymoteusza 3:16). Istotną rolę w przygotowaniu serca odgrywa modlitwa. Biblia powstała pod natchnieniem ducha świętego, więc zdołamy ją zrozumieć właśnie dzięki jego wsparciu. Powinniśmy się modlić o taką pomoc. Zabiegał o nią psalmista, który napisał: „Obdarz mnie zrozumieniem, bym przestrzegał twego prawa i bym się go trzymał całym sercem” (Psalm 119:34). Winniśmy modlić się nie tylko o zdolność pojmowania, lecz także o właściwe nastawienie serca. Aby zrozumieć Biblię, musimy być gotowi zaakceptować to, co jest prawdą. Chcąc wyrobić sobie odpowiednie nastawienie, rozmyślaj o dobrodziejstwach wynikających ze studiowania Biblii. Warto do niej sięgać z wielu powodów, ale głównie dlatego, że pomaga nam zbliżyć się do Boga (Jakuba 4:8). Gdy z lektury tej Księgi dowiadujemy się, jak Jehowa reaguje na różne sytuacje, jak ceni tych, którzy Go miłują, oraz jak postępuje z tymi, którzy Go opuszczają, odkrywamy Jego osobowość. Biblię powinniśmy czytać przede wszystkim po to, by lepiej poznać Boga i zacieśnić swą więź z Nim. Przeszkody w wypracowywaniu właściwego nastawienia Co mogłoby nam przeszkodzić w zrozumieniu Słowa Bożego? Między innymi źle pojęta lojalność. Może na przykład uznajesz wierzenia i poglądy propagowane przez jakieś autorytety. Ale co byś zrobił, gdybyś stwierdził, że te osoby nie trzymają się prawd zawartych w Słowie Bożym? W takiej sytuacji zrozumienie go może nie być łatwe. Dlatego Biblia zachęca nas, byśmy starannie badali to, czego nas uczono (1 Tesaloniczan 5:21). Przed takim dylematem stanęła Maria, matka Jezusa. Została wychowana w tradycji żydowskiej. Skrupulatnie przestrzegała Prawa Mojżeszowego i zapewne chodziła do synagogi. W późniejszych latach uświadomiła sobie, że zaszczepiony jej przez rodziców sposób wielbienia Boga przestał się cieszyć Jego uznaniem. Dlatego przyjęła nauki Jezusa i znalazła się wśród pierwszych członków zboru chrześcijańskiego (Dzieje 1:13, 14). Nie był to z jej strony przejaw lekceważenia rodziców i ich tradycji, lecz wyraz miłości do Boga. Jeżeli chcemy odnieść pożytek z Biblii, to wzorem Marii powinniśmy lojalność wobec Boga przedkładać nad lojalność wobec ludzi. Niestety, sporo osób nie ceni prawdy biblijnej. Jedni zadowalają się tradycjami religijnymi opartymi na fałszu. Drudzy okazują brak szacunku dla prawdy swoją mową i stylem życia. Uznanie prawdy wymaga poświęceń — może cię poróżnić z przyjaciółmi, sąsiadami, współpracownikami, a nawet z rodziną (Jana 17:14). Niemniej pewien mędrzec napisał: „Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej” (Przysłów 23:23). Jeżeli będziesz ją głęboko cenił, Jehowa pomoże ci pojąć treść Pisma Świętego. Kolejną przeszkodą bywa niechęć do wprowadzania poznawanej wiedzy w czyn. Jezus powiedział uczniom: „Wam dano zrozumieć święte tajemnice królestwa niebios, im zaś nie jest to dane. Bo serce tego ludu stało się nieczułe i uszami swymi usłyszeli, nie reagując” (Mateusza 13:11, 15). Większość ludzi, którym głosił Jezus, nie chciała nic zmieniać w swoim życiu. Jakże inaczej postąpił wędrowny kupiec z przypowieści Jezusa! Znalazłszy perłę wysokiej wartości, natychmiast sprzedał wszystko, co miał, żeby ją nabyć. Również dla nas zrozumienie prawdy biblijnej powinno mieć taką samą wartość (Mateusza 13:45, 46). Gotowość do nauki — wyzwaniem Istotnym warunkiem zrozumienia Biblii jest gotowość do przyjmowania pouczeń. Niejednemu trudno przyjąć nowe poglądy od kogoś, kto zajmuje niższą pozycję. A przecież apostołowie Jezusa Chrystusa byli „ludźmi niewykształconymi i prostymi” (Dzieje 4:13). Paweł tak to wyjaśnił: „Widzicie bowiem, bracia, jak was powołał, że powołano niewielu mądrych na sposób cielesny, niewielu mocnych, niewielu szlachetnie urodzonych; lecz Bóg wybrał to, co głupie u świata, by zawstydzić mędrców” (1 Koryntian 1:26, 27). Jeśli trudno ci z pokorą przyjmować wskazówki od kogoś mniej znaczącego, pamiętaj, że jest on po prostu narzędziem, za pośrednictwem którego uczy cię sam Bóg. Czyż może być większy zaszczyt niż otrzymywanie pouczeń od Jehowy, naszego „Wspaniałego Nauczyciela”? (Izajasza 30:20; 54:13). Kłopoty z usłuchaniem polecenia osoby niżej postawionej miał syryjski dowódca Naaman. Pragnąc zostać uleczony z trądu, udał się do proroka Elizeusza. Ale ten przekazał mu wskazówki Boże za pośrednictwem sługi. Zarówno ich treść, jak i sposób przedstawienia wystawiły na próbę pokorę Naamana, który początkowo nie chciał się do nich zastosować. Później jednak zmienił swoje nastawienie i dostąpił uleczenia (2 Królów 5:9-14). W podobnej sytuacji możemy się znaleźć podczas lektury Biblii. Na przykład dowiadujemy się z niej, że jeśli chcemy ozdrowieć pod względem duchowym i moralnym, musimy obrać nowy styl życia. Czy okażemy się na tyle pokorni, że pozwolimy, by ktoś nam wskazał, co mamy robić? Jedynie osoby chętne do nauki mogą zrozumieć Biblię. Piękne nastawienie miał dostojnik królowej etiopskiej, kandaki. Właśnie wracał rydwanem do Afryki, gdy podbiegł do niego uczeń Filip i zapytał, czy rozumie, co czyta. Urzędnik pokornie odrzekł: „Jakżebym mógł, jeśli mi ktoś nie udzieli wskazówek?” Po otrzymaniu wyjaśnień na temat tego fragmentu Słowa Bożego poprosił o chrzest. Potem „uradowany jechał dalej swoją drogą” (Dzieje 8:27-39). Większość Świadków Jehowy to zwyczajni ludzie. Co tydzień prowadzą domowe studia biblijne z przeszło sześcioma milionami osób. Ponieważ Biblia wskazuje najlepszy sposób życia, przedstawia jedyną niezawodną nadzieję dla ludzkości i pozwala poznać Boga, już miliony mężczyzn i kobiet przekonało się, iż studiowanie i zrozumienie tej Księgi sprawia niewymowną radość. Ty także możesz jej zaznać. [Ilustracja na stronie 7] Naamanowi trudno było przyjąć wskazówki od zwykłego sługi [Ilustracja na stronie 7] Zrozumienie Biblii podnosi na duchu Jak spisano Biblię? Patrząc na leżącą na półce Biblię, widzimy dość grubą książkę, mającą prawie tyle samo stron co słownik. Ale po zdjęciu jej z półki przekonujemy się, że w ogóle nie przypomina ona słownika. W rzeczywistości nie jest nawet jedną księgą. Biblia jest zbiorem ksiąg w sumie, w ujęciu katolickim 73, protestanckim 66. Niektóre z nich są bardzo grube, inne cieńsze; niektóre bardzo stare, inne nieco młodsze. Zawierają historię, poezję, filozofię, hymny - a nawet kazania i prywatne listy. W jaki sposób doszło do napisania tych ksiąg? Kto je napisał? Kiedy? W jaki sposób połączono je, tworząc księgę, którą znamy dzisiaj jako Biblię? Jak powstawała Biblia? Jeśli ktoś przed 5000 lat chciał napisać list, nie czynił tego atramentem na papierze ani literami alfabetu. Używano wtedy pisma klinowego. Każda grupa liter miała swoje szczegółowe znaki. Obok trzy rzędy znaków pisma klinowego asyryjsko-babilońskiego, które oznaczają: (Nebukadnesar, najstarszy syn Nabopolasara, Król Babilonu jestem ja). Znaki te albo wykuwano w kamieniu, albo wygniatano w glinie, którą następnie wypalano. W wielu miastach, które dawno temu zasypał piasek pustyni, odkopano i znaleziono tysiące takich małych tabliczek, wypalanych z gliny oraz marmurowe filary, na których wykuto wiele różnych opisów. Egipcjanie wynaleźli inne pismo, mianowicie hieroglify, które odnaleziono w piramidach. Wiele trudu kosztowało odczytanie napisów tych najstarszych języków ludzkości. Oto trzy rzędy egipskiego pisma hieroglificznego. Poza gliną, kamieniem i drzewem pisano w późniejszych stuleciach na papirusach, które wyrabiano z rośliny papirusowej. Jeszcze później pojawił się pergamin (odpowiednio przygotowana skóra zwierzęca). Papirusy najpierw układano w zwoje, ponieważ człowiek nie umiał jeszcze składać pojedynczych skór papirusowych w księgę. Mojżesz był pierwszym pisarzem Biblii. Czytamy kilkakrotnie, że Bóg dał mu zadanie, aby spisał wydarzenia do chwili powstania zwoju. Lud izraelski otrzymał przywilej zebrania poszczególnych ksiąg Biblii i starannego ich przechowania. Mniej więcej 400 lat przed narodzeniem Chrystusa wszystkie księgi Starego Testamentu były już spisane. Stary Testament spisano w języku hebrajskim. Niektóre krótkie części ksiąg Ezdrasza i Daniela są zapisane po aramejsku. Dopiero po ziemskim życiu Pana Jezusa spisane zostały księgi i listy Nowego Testamentu. Powstały one w języku greckim, gdyż mowa ta była wówczas szeroko rozpowszechniona. Nowy Testament spisano całkowicie około 100 lat po narodzeniu Chrystusa. Mojżesz zaś żył mniej więcej 1500 lat przed Chrystusem, tak więc Biblia powstawała w ciągu 1600 lat. W tym czasie napisano też inne księgi, lecz nie należą one do Słowa Bożego. Skąd to wiadomo? Wierzący wiedzieli bardzo wcześnie, dzięki kierownictwu Ducha Bożego, które księgi należą do Biblii, a które nie. Chrześcijanie potrafili rozróżnić, które księgi są kanoniczne (tzn. prawdziwe), a które są apokryfami (tzn. nieprawdziwe). Niektóre z ksiąg apokryficznych warto przeczytać. Jednak uważny czytelnik wkrótce zauważy, że jest to coś innego niż Biblia. Znajdują się tam bowiem wymyślone i śmieszne historie, a także wiele błędów. Tego w Biblii się nie znajdzie. Księgi Boże nie zostały zestawione przez zgromadzenie ojców kościoła ani przez sobory, ale przez kierownictwo Ducha Świętego. Wynalazek druku zmienił świat przed około 500 laty. Ktoś, kto dawniej pragnął posiadać Biblię, musiał ją odpisywać. Nie każdy mógł sobie na to pozwolić, gdyż mało ludzi potrafiło pisać, więc ten, kto chciał mieć Biblię, musiał prosić o jej przepisanie. Kosztowało to wiele czasu i pieniędzy. Kupowano manuskrypt (tzn. rękopis, gdyż słowo to oznacza "napisane ręką"). Odpisywano słowo w słowo, starannie, przy czym jednak nie uniknięto trudności. Popełniano też błędy przy przepisywaniu. Ktoś, kto wiele lat później odpisywał znowu z kolejnego odpisu, nie zawsze je zauważał, więc mógł je przepisać, a oprócz tego popełnić następne. Dlatego tak istotne jest, byśmy mieli najstarsze rękopisy, im bliżej bowiem jesteśmy tych pierwszych pism, tym większa pewność bezbłędności tekstu. * * * Biblia jest podzielona na dwie główne części - Stary Testament i Nowy Testament. Hebrajski Stary Testament Na Stary Testament składa się pierwszych 39 (46) ksiąg chrześcijańskiej Biblii. Księgi te są świętymi pismami narodu żydowskiego i jego religii, judaizmu. Były one pierwotnie napisane po hebrajsku i aramejsku, w antycznych językach Żydów. Wiele z tych pism jest tak starych, że obecnie niewiele można powiedzieć o ich początkach. Żydowscy pisarze co jakiś czas sporządzali kopie świętych pism hebrajskich. Jednak dokumenty w klimacie krajów biblijnych ulegały szybkiemu niszczeniu i dlatego rzadko znajdujemy bardzo stare kopie pism. Aż do roku 1947 najstarsze hebrajskie rękopisy Starego Testamentu pochodziły z IX i X w. po Chr. Były one kopiami pierwszych pięciu ksiąg biblijnych - Pentateuchu (Pięcioksięgu). W roku 1947 dokonano bardzo ważnego odkrycia zwojów znad Morza Martwego. Były to wczesne rękopisy z księgozbioru żydowskiej wspólnoty religijnej, która w czasach Jezusa rozwinęła się w Qumran nad Morzem Martwym. Rękopisy te są więc o prawie tysiąc lat starsze od tych z dziewiątego i dziesiątego wieku. Pomiędzy zwojami znad Morza Martwego znajdują się głównie rękopisy ksiąg Starego Testamentu z wyjątkiem Księgi Estery. Te wczesne rękopisy z Qumran są bardzo ważne, ponieważ zawierają zasadniczo ten sam tekst co rękopisy z dziewiątego i dziesiątego wieku. Pokazują one, że tekst Starego Testamentu w ciągu tysiąca lat zmienił się bardzo mało. Uważni pisarze zrobili niewiele błędów i przeinaczeń. Jest kilka miejsc, gdzie użyto innych słów lub zwrotów, są również słowa (hebrajskie), których znaczenia nie potrafimy odkryć. Jednak możemy być pewni, że znany nam obecnie tekst Starego Testamentu jest zasadniczo taki sam, jak ten zapisany wiele stuleci temu. Inne starożytne wersje Starego Testamentu Tekst Starego Testamentu zachował się do dzisiaj także w formie starożytnych przekładów. Niektóre z nich potwierdzają dokładność używanego dziś hebrajskiego tekstu Starego Testamentu. Jednym z najważniejszych tłumaczeń, bo pierwszym, jest grecka wersja Starego Testamentu Septuaginta. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Septuaginta była używana przez mówiących po grecku żydów i chrześcijan. Anonimowy autor - Listu Arysteasza sugeruje, że Septuaginta została opracowana dla Żydów mieszkających w Egipcie w czasie panowania faraona Ptolemeusza Filadelfaosa (285-246 przed Chr.). Język grecki był głównym językiem Imperium Rzymskiego, dlatego w pierwszych wiekach chrześcijaństwa powstało także kilka innych greckich wersji Starego Testamentu. Czasami tłumaczenie greckie pozwala zrozumieć trudny fragment hebrajskiego tekstu. Nie należy jednak zapominać, że tłumaczenia mogą niekiedy być mało precyzyjne. Współczesne przekłady, aby ustrzec się niejasności zawierają w przypisach wiele wyjaśnień. W późniejszych wiekach, kiedy chrześcijaństwo dotarło do narodów mówiących innymi językami, przetłumaczono Stary Testament na łacinę (Wulgata), syryjski (Peszita) i egipski (koptyjski). Jak skompletowano Stary Testament Nie ma możliwości ustalenia ponad wszelką wątpliwość, w jaki sposób utworzono zbiór ksiąg, znany obecnie jako Stary Testament. Natomiast wiemy, które księgi wchodziły w skład Starego Testamentu tuż przed narodzeniem Jezusa i potrafimy ustalić, jakie księgi Jezus i Jego apostołowie uznaliby za swoją "Biblię". W Tradycji Żydowskiej istnieje przekonanie, że to Ezdrasz (którego historia opisana jest w Księdze Ezdrasza) zebrał i ułożył księgi Starego Testamentu. Ale zbiór pierwszych pięciu ksiąg (Księgi Mojżeszowe lub Pięcioksiąg, czyli Pentateuch) oraz niektóre mowy proroków były czytane znacznie wcześniej, podobnie jak psalmy i przysłowia. Żydzi podzielili swoje święte księgi na trzy grupy: Prawo, Prorocy i Pisma. Prawo składało się z pierwszych pięciu ksiąg Starego Testamentu (Księgi Rodzaju Księgi Powtórzonego Prawa). Choć Księga Rodzaju nie zawiera "prawa" jako takiego, została włączona do pierwszej grupy, ponieważ uważano, że wszystkie pięć ksiąg napisał Mojżesz. Do "Proroków" zaliczono nie tylko proroctwa ludzi, takich jak Amos, Jeremiasz, Izajasz i wielu innych, ale także księgi historyczne - Jozuego, Sędziów, 1 i 2 Samuela oraz 1 i 2 Królewską. Księgi te przyporządkowano "Prorokom", ponieważ nic dotyczyły wyłącznie faktów, ale także znaczenia historii z punktu widzenia Boga. "Pisma" obejmowały księgi mądrościowe (głównie sentencje) Przysłów, Koheleta, Hioba - pewne napisane później księgi historyczne, takie jak Ezdrasza, Nehemiasza i Kronik oraz jedną prorocką Księgę Daniela. Wiadomo, że w czasach Jezusa hebrajskie Pismo Swięte składało się z trzydziestu dziewięciu ksiąg znanych jako Stary Testament. Większość ksiąg Starego Testamentu jest cytowana w Nowym Testamencie. Na tej podstawie można ustalić, które księgi były znane Jezusowi i Jego uczniom. Oprócz trzydziestu dziewięciu ksiąg Starego Testamentu, Żydzi mieli także inne święte pisma, nazywane apokryfami, których nie traktowali na równi z Księgami Starego Testamentu. Jednak wśród czytających Septuagintę cieszyły się one takim samym szacunkiem. W jaki sposób dotarł do nas Nowy Testament W przypadku Starego Testamentu mieliśmy ledwie wystarczającą ilość informacji, żeby zrekonstruować jego historię. W przypadku Nowego mamy nawet więcej niż potrzeba! Uczeni dysponują tysiącami starych rękopisów Nowego Testamentu. Muszą decydować, które z nich są najbardziej godne zaufania, najbliższe oryginału. Nowy Testament został pierwotnie spisany po grecku. Uczeni posiadają wiele greckich rękopisów, do których mogą się odwoływać. Dodatkowo posiadają wczesne tłumaczenia Nowego Testamentu - na łacinę, syryjski, egipski (koptyjski) i wiele innych języków. Mogą także odwoływać się do cytatów z Nowego Testamentu (choć te są często nieścisłe), zawartych w dziełach wczesnochrześcijańskich pisarzy i teologów. Większość greckich rękopisów zawiera wersję Nowego Testamentu ujednoliconą w piątym wieku po Chr. Ta właśnie wersja została wydrukowana jako pierwsza w roku 1516 przez holenderskiego uczonego Erazma. Aż do tego czasu nikt nie kwestionował poprawności tego tekstu. Niektóre wydania Biblii, ukazujące się w ciągu następnych dwóch stuleci, zawierały przypisy mówiące, w jakich miejscach inne rękopisy różniły się od standardowej wersji Nowego Testamentu. Najistotniejsze różnice odnotowuje ickst Stetanusa, nu huiic kturcgu w Anglii powstała Biblia Króla Jakuba (1611) i wersja Elzewira (1633). Ta ostatnia stała się wzorcem dla przekładów Nowego Testamentu w Europie (znany jest on jako Tekst Przyjęty, Texttls Receptur). Jednak w osiemnastym i dziewiętnastym stuleciu uczeni zaczęli sięgać głębiej do historii Nowego Testamentu. Odkryli, że wiele starszych rękopisów Nowego Testamentu różniło się od standardowego tekstu z piątego wieku. Wykazali, że zbadanie wieku i jakości rękopisu jest istotniejsze od ilości zachowanych kopii. Inni naukowcy odkryli, że rękopisy można podzielić na "rodziny" zawierające podobny tekst. Obecnie wiemy, że starsze "rodziny", takie jak "Aleksandryjska" czy "Zachodnia", są bliższe oryginału niż standardowy tekst z V wieku. W jaki sposób kopiowano rękopisy Przed wynalezieniem druku na Zachodzie w piętnastym wieku, wszystkie rozpowszechniane pisma przepisywane były ręcznie. Zazwyczaj kilku skrybów jednocześnie przepisywaio pod dyktando. Jeśli jeden z nich słabiej słyszał Sn'. Kalarzv pr na Gcirzc SvnUj, gdzie odkryto Kodeks Svnajski-jeden ~ greckich r ękopisdw Nowego Testamentu lub nie skupił się odpowiednio, pojawiały się pomyłki. Czasami nawet pisarzowi, który samodzielnie przepisywał oryginalny tekst, zdarzało się odczytać go niewłaściwie lub pomylić się w inny sposób. Na posiadanie prywatnego rękopisu stać było bardzo niewielu ludzi. Ich wyrób byt kosztowny, dlatego kościoły chrześcijańskie posiadały zwykle pojedyncze rękopisy, z których mogli korzystać wierni przychodzący do świątyni. Pierwsze kopie Nowego Testamentu były prawdopodobnie zapisane na zwojach zrobionych z papirusu, skóry lub pergaminu. Ale prawdopodobnie mniej wiece] w drugim wieku zaczęła pojawiać się forma książkowa, jakiej używa się obecnie (Kodeks), a która jest znacznie poręczniejsza niż zwoje. Wiarygodny tekst Nowego Testamentu Najbardziej cenione grupy rękopisów Nowego Testamentu to: Papirusy Bodmera (z których je den pochodzi z końca drugiego wieku) i Papirusy Chester Beatty (prawdopodobnie z początku trzeciego wieku); zawierają one jednak tylko fragmenty Nowego Testamentu; pochodzący z czwartego wieku Kodeks obejmuje cały Nowy Testament, oraz Watykański dochodzący aż do Listu do Hebrajczyków 9,13. Kndek, zostały prawdopodobnie wykonane przez zawodowych skrybów w egipskiej Aleksandrii. Wymienione rękopisy były podstawą greckiej wersji Nowego Testamentu, sporządzonej w dziewiętnastym wieku przez uczonych Westcotta i Horta. Większość uczonych zgadza się, że wersja ta jest dokładniejsza od standardowego tekstu z piątego wieku, wykorzystanego przy tworzeniu wielu poprzednich wersji. Dwa pełniejsze zbiory papirusów Bodmera i Chester Beatty zostały odkryte już po ukazaniu się wersji Westcotta i Horta. Zostały one razem z innymi źródłami wykorzystane w pracach nad jeszcze doskonalszą wersją Nowego Testamentu. Odkryto jeszcze inne zwoje papirusowe. Trudno jest określić, który z rękopisów jest najlepszy należy uważnie badać i porównywać ich treść. Przez ostatnie 250 lat wielu uczonych pracowało wytrwale i starannie, aby złożyć tekst Nowego Testamentu jak najbliższy temu, co napisali jego autorzy Pozostało tylko kilka nieznanych fragmentów, co do których istnieją wątpliwości związane jedynie z doborem słów. Jednak żadna ze współczesnych wersji nie wzbudza jakichkolwiek wątpliwości co do podstawowego znaczenia Nowego Testamentu. W jaki sposób zebrano księgi Nowego Testamentu Choć nic zachowało się wiele bezpośrednich dowodów z najwcześniejszych lat, mamy dziś dosyć klarowny obraz tego, w jaki sposób Nowy Testament przybrał swój obecny kształt. Pierwsze gminy chrześcijańskie opierały się prawdopodobnie na praktyce żydowskich synagog i w czasie spotkań czytano fragmenty Starego Testamentu. Ponieważ jednak chrześcijanie ci czcili Jezusa Chrystusa, było dla nich naturalnym dodanie do czytań opisu jakiegoś fragmentu Jego życia i nauczania. Na początku mogło to mieć formę świadectwa z pierwszej ręki, pochodzącego od kogoś, kto osobiście znał Jezusa. Jednakże, w miarę upływu czasu, Kościołów przybywało, natomiast naocznych świadków ubywało. Stało się więc konieczne zapisanie tych świadectw. W ten właśnie sposób powstały cztery Ewangelie (Mateusza, Marka, Łukasza i Jana), które oczywiście odgrywały ważną rolę w nabożeństwach i życiu pierwotnych Kościołów. Apostołowie i inni przywódcy chrześcijan pisali listy do poszczególnych Kościołów i osób. Ponieważ listy te zawierały ogólne wskazówki dotyczące życia i wiary chrześcijańskiej, wkrótce dostrzeżono ich użyteczność dla całego Kościoła. Dzieje Apostolskie zostały zaakceptowane, ponieważ były kontynuacją Ewangelii wg św. Łukasza. Są one jedynym pełnym opisem początków chrześcijaństwa. Wiemy, że do roku 200 po Chr. Kościół używał oficjalnie tylko czterech Ewangelii i żadnych innych; istniały także fikcyjne opowieści o Jezusie, poprzedzone listami przywódców chrześcijańskich, którzy nastali po apostołach. Ale główny nurt Kościoła akceptował jedynie Ewangelie Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, im tylko przyznając autorytet w sprawach życia i nauczania Jezusa. Do tego czasu także listy Pawła uznano powszechnie za pisma dorównujące wagą Ewangeliom. Pozostałe księgi Nowego Testamentu zaakceptowano powszechnie później. Na przykład Apokalipsa św. Jana była z pewnością czytana w 11 w., ale dopiero w I11 w. została ogólnie przyjęta. List do Hebrajczyków znano pod koniec I w., ale aż do IV w. po Chr., częściowo ze względu na wątpliwości dotyczące tego, czy był on napisany przez Pawła, nie był aprobowany przez niektóre Kościoły. 2 List św. Piotra, 2 i 3 List św. Jana, List św. Jakuba, List św. Judy także musiały przez pewien czas czekać, zanim zostały uznane przez Kościół jako Pismo Święte. Być może ostrożność Kościoła wynikała z wątpliwości w stosunku do ich autorstwa i tego, że mają one charakter raczej prywatny. Pierwotnym kryterium zaliczenia listu do Nowego Testamentu była jego przydatność do czytania publicznego. Jeśli więc nie nadawał się do tego celu, jego użyteczność wydawała się ograniczona. O tym, które pisma są użyteczne i powinny być zaliczone do Nowego Testamentu, nie zdecydowała arbitralnie żadna rada. Wraz z upływem czasu Kościół odkrył, że niektóre pisma cieszą się oczywistym i powszechnym autorytetem, a jednocześnie są pomocne i niezbędne do wzrostu Kościoła. Na Soborach w Laodycei (363 r. po Chr.) i Kartaginie (397 r. po Chr.) biskupi spisali listę tych pism i w ten sposób zebrano księgi Nowego Testamentu, z wyjątkiem Apokalipsy św. Jana, która nie znalazła się na liście w Laodycei. Przede wszystkim Kościoły chciały uzyskać pewność, że listy włączone do Nowego Testamentu są rzetelnym świadectwem życia i pracy apostołów - ludzi, którzy byli najbliżej Jezusa. Opracował Piotr Wasilewski, na podstawie "Encyklopedia Biblii" (C) 1997 Świat Książki, ISBN 83-7129-600-2 oraz "List do ciebie" (C) 1993 Gute Botschaft Verlag Biblia to święta księga chrześcijan, która w niezmienionej formie jest czytana od wieków. Jednak czy wiesz kiedy powstała Biblia i kto ją napisał? Kościół Katolicki naucza, że autorem Biblii jest sam Bóg, natomiast ich ziemscy autorzy działali pod natchnieniem Ducha Świętego. Na podstawie licznych analiz historycznych i językowych udało się ustalić z pewną dokładnością czas powstania poszczególnych ksiąg Starego i Nowego Testamentu. Najstarsze z nich datowane są na X w. przed Chrystusem, a większość Starego Testamentu prawdopodobnie została spisana w VI – IV w. Jedną z najmłodszych ksiąg tej części Biblii jest Księga Daniela, powstała w II lub I wieku Za ich autorów uznaje się proroków (np. Izajasz, Jeremiasz, Jozue), królów (Dawid, Salomon) oraz inne postaci, jak choćby Mojżesz (tradycyjnie przypisuje mu się autorstwo Pięcioksięgu). Nowy Testament odnosi się do działalności Jezusa, dlatego jego księgi powstawały w I w. Imiona autorów ksiąg Nowego Testamentu nie pozostawiają wielkich wątpliwości, za wyjątkiem Listu do Hebrajczyków, którego twórca pozostaje nieznany. W pozostałych przypadkach spisali je święci: Mateusz, Marek, Łukasz, Jan, Paweł, Jakub, Piotr oraz Juda. Biblia to wyjątkowa Księga. Ponad trzy miliardy ludzi uważa jej tekst za święty. Jest nazywana bestsellerem wszech czasów, ponieważ jak się szacuje, ukazała się (w całości lub w części) w przeszło 2400 językach w 6 000 000 000 egzemplarzy. CHOCIAŻ Biblia jest najpoczytniejszą książką w dziejach ludzkości, krąży wiele teorii na temat tego, kiedy została spisana. Najwięcej kontrowersji budzą Pisma Hebrajskie, często nazywane Starym Testamentem. Być może zetknąłeś się z takimi teoriami w czasopismach, książkach lub w jakimś telewizyjnym programie popularnonaukowym. Oto kilka wypowiedzi odzwierciedlających poglądy współczesnych biblistów: ▪ „Teksty biblijne powstały głównie między VIII a VI wiekiem czyli między czasami proroków Izajasza i Jeremiasza”. ▪ „Przez ostatnie dwieście lat bibliści na ogół przyjmują, że większa część Biblii hebrajskiej była spisywana i kompilowana od V do II stulecia w wiekach przypadających na okres perski i hellenistyczny”. ▪ „Wszystkie teksty Biblii hebrajskiej w obecnej postaci pochodzą z epoki hellenistycznej, nawet z II—I wieku [ Co o tych sprzecznych poglądach mają sądzić chrześcijanie, którzy wierzą, że „całe Pismo jest natchnione przez Boga”? (2 Tymoteusza 3:16). Aby to ustalić, zobaczmy, co przemawia za chronologią biblijną i jakie zarzuty wysuwają krytycy. Chronologia biblijna Pisma Hebrajskie często nawiązują do chronologii. Ze wzmianek tych wynika, że pierwsze księgi zostały spisane w czasach Mojżesza i Jozuego, około 3500 lat temu. Kolejne dodali Samuel, Dawid, Salomon i inni pisarze w XI wieku Następnie powstały księgi historyczne, poetyckie i prorocze, które datuje się na okres między IX a V stuleciem Kopie ksiąg biblijnych lub ich fragmenty, z wyjątkiem Księgi Estery, odkryto wśród Zwojów znad Morza Martwego. Poddano je analizie metodą radiowęglową (datowanie na podstawie zawartości węgla radioaktywnego) oraz paleograficzną (badanie dziejów i rozwoju dawnego pisma). Oceniono, że najstarsze ze zwojów powstały około III wieku Co twierdzą krytycy Chronologię Biblii podważa się przede wszystkim dlatego, że Księga ta podaje, iż została natchniona przez Boga. Profesor Walter C. Kaiser junior w książce The Old Testament Documents (Dokumenty Starego Testamentu) tak nawiązuje do tego popularnego poglądu: „Ponieważ [Biblia] przypisuje sobie Boskie natchnienie, mówi o cudach i o Bogu, jej tekst jest uznawany za niewiarygodny”. Uczeni skłaniający się ku laicyzmowi uważają, że należy ją badać krytycznie tak jak każdą inną książkę. Poza tym na podstawie darwinowskiej teorii ewolucji przyjęto, że religia rozwijała się od form prostych do bardziej złożonych — od animizmu przez politeizm aż do monoteizmu. Ponieważ pierwsze księgi Biblii opisują religię monoteistyczną, niektórzy utrzymują, że musiały być sporządzone znacznie później, niż sugeruje chronologia biblijna. Krytyka Biblii obejmuje najrozmaitsze dziedziny. Mówi się o krytyce strukturalnej, historycznej, literackiej, źródłowej i innych. W jednym z nowszych słowników Starego Testamentu poświęcono mnóstwo miejsca na drobiazgową analizę tego typu zagadnień. Chociaż uczeni różnie oceniają czas powstania ksiąg biblijnych, to wielu opowiada się za hipotezą wysuniętą przez dra Richarda E. Friedmana. Doszedł on do następującego wniosku: „Starożytni pisarze przez setki lat układali teksty poetyckie, prozę i prawa. Potem redaktorzy użyli tych dokumentów jako źródeł i stworzyli z nich Biblię” (The Bible With Sources Revealed). Te i inne poglądy biblistów przedstawiono w książce Faith, Tradition, and History (Wiara, tradycja i historia). Jednak w podsumowaniu powiedziano: „Wprawdzie uczeni jednomyślnie wyrażają brak zaufania do Pisma Świętego i są absolutnie przekonani o słuszności własnych teorii, ale jednocześnie ostro krytykują opinie kolegów po fachu” (pod red. A. R. Millarda, J. K. Hoffmeiera, D. W. Bakera). W obronie chronologii biblijnej Pierwsze księgi biblijne spisano na nietrwałych materiałach. Byłoby więc nierealistyczne oczekiwać, że kiedykolwiek zostaną odkryte oryginalne dokumenty lub ich wczesne kopie z czasów Mojżesza, Jozuego, Samuela czy Dawida. Jednak możliwe jest zbadanie pośrednich dowodów historycznych. Pozwalają one wyciągnąć wniosek, iż zaakceptowanie dat podanych przez samą Biblię — co zresztą robi wielu szanowanych biblistów i archeologów — jest jak najbardziej rozsądne. Zobaczmy, na co wskazuje analiza faktów. ▪ Czy 3500 lat temu, kiedy zgodnie z Biblią żyli Mojżesz i Jozue, istniała na Bliskim Wschodzie jakaś literatura? Wiadomo, że w starożytnej Mezopotamii i Egipcie powstawały teksty historyczne, religijne, prawne i literackie. A co powiedzieć o tekstach Mojżesza i innych Izraelitów? W pewnym słowniku Starego Testamentu wyjaśniono: „Nie ma podstaw, by wątpić, że w epoce późnego brązu [ok. 1550 do 1200 w Kanaanie istniała spisana literatura” (Dictionary of the Old Testament: Pentateuch). Dalej czytamy: „Jeśli wziąć pod uwagę starożytne piśmiennictwo, nie ma powodu, dla którego Mojżesz — podobnie jak większość autorów pozostałych ksiąg [biblijnych] — nie miałby sporządzić przypisywanych mu tekstów” (Wyjścia 17:14; 24:4; 34:27, 28; Liczb 33:2; Powtórzonego Prawa 31:24). ▪ Czy pisarze Biblii korzystali z jeszcze starszych źródeł? Tak. Niektórzy wspominali o pewnych ‛księgach’. Mogły to być akta państwowe, rodowody, dzieła historyczne oraz dokumenty plemienne i rodzinne (Liczb 21:14; Jozuego 10:13; 2 Samuela 1:18; 1 Królów 11:41; 2 Kronik 32:32). ▪ Dlaczego nie odnaleziono żadnych biblijnych manuskryptów starszych niż Zwoje znad Morza Martwego? W czasopiśmie Biblical Archaeology Review podano: „Na większości obszaru Palestyny — z wyjątkiem bardzo suchych regionów, takich jak okolice Morza Martwego — nie zachowały się żadne pergaminy ani papirusy. W wilgotnej ziemi te materiały piśmiennicze po prostu gniją. Dlatego fakt, że ich nie odkryto, nie oznacza, iż nigdy nie istniały”. Odnaleziono przecież setki glinianych odcisków pieczęci, którymi poświadczano dokumenty. Papirusy i pergaminy strawił ogień lub zniszczyła wilgoć, ale gliniane odciski przetrwały. Pochodzą one mniej więcej z okresu między IX a V stuleciem ▪ W jaki sposób zachowały się dostępne dziś manuskrypty biblijne? Pewien biblista zauważa: „Opowiadania, psalmy, prawa i proroctwa, które dzisiaj stanowią część Biblii, musiały być kopiowane wiele, wiele razy nawet w czasach biblijnych” (J. L. Kugel, The Bible as It Was). Dodaje też: „Jeśli w czasach biblijnych teksty te wielokrotnie przepisywano, to dlatego, że były one w użytku; odgrywały znaczną rolę w życiu codziennym. (...) Nikt nie zadawałby sobie trudu kopiowania tych tekstów, gdyby nie były przydatne” (Powtórzonego Prawa 17:18; Przysłów 25:1). Oznacza to, że gdy w I wieku zakończono spisywanie Biblii, najdawniejsze księgi biblijne były już kopiowane przez jakieś 1500 lat. Takie pieczołowite kopiowanie obejmowało „uwspółcześnianie pisowni i przestarzałych form gramatycznych, co w starożytności było powszechnie praktykowane na Bliskim Wschodzie” (K. A. Kitchen, On the Reliability of the Old Testament). Stawia to pod znakiem zapytania wiarygodność analizy krytycznej tekstu opartej na badaniu jego stylu i gramatyki. Kiedy spisano Biblię? Czy więc brak manuskryptów z czasów chociażby Mojżesza, Jozuego bądź Samuela może dowodzić, że księgi biblijne nie były spisane tak wcześnie, jak na to wskazuje sama Biblia? Wielu badaczy przyznaje, iż brak dowodów wcale nie świadczy, że coś nie miało miejsca. Zastanówmy się: Ile nietrwałych materiałów piśmienniczych mogło się zachować? Na przykład jak ocenia egiptolog Kenneth A. Kitchen, nie ocalały prawie żadne egipskie papirusy sprzed okresu grecko-rzymskiego. Osoby szanujące Biblię mogą też zadać sobie pytanie: „Jak na Pisma Hebrajskie zapatrywał się Jezus?”. W tamtym okresie czas powstania ksiąg biblijnych nie był przedmiotem sporów. Nie ulega kwestii, że Jezus, podobnie jak ogół Żydów, uznawał za prawdziwe zawarte w Pismach odniesienia do chronologii. A czy miał wątpliwości co do tego, kto spisał najdawniejsze księgi biblijne? Jezus powoływał się na teksty, które utrwalił na piśmie Mojżesz. Na przykład wspomniał o „księdze Mojżesza” (Marka 12:26; Jana 5:46). Nawiązywał też do Księgi Rodzaju (Mateusza 19:4, 5; 24:37-39), Wyjścia (Łukasza 20:37), Kapłańskiej (Mateusza 8:4), Liczb (Mateusza 12:5) i Powtórzonego Prawa (Mateusza 18:16). Pewnego razu oświadczył: „Musi się spełnić wszystko, co o mnie napisano w Prawie Mojżeszowym i u Proroków, i w Psalmach” (Łukasza 24:44). Skoro Jezus nie kwestionował tego, że Mojżesz i inni sporządzili przypisywane im księgi, to z pewnością uznawał również dokładność informacji chronologicznych podanych w Pismach Hebrajskich. Kiedy więc spisano Biblię? Czy chronologia biblijna jest godna zaufania? Rozważyliśmy koncepcje wielu krytyków, jak również informacje pochodzące z samej Biblii, pośrednie dowody historyczne oraz pogląd Jezusa. W modlitwie do swego Ojca, Jehowy Boga, powiedział on: „Twoje słowo jest prawdą” (Jana 17:17). Czy teraz twoja odpowiedź na zadane powyżej pytania pokaże, że się z tym zgadzasz? [Przypisy] [Diagram i ilustracje na stronach 20-23] [Patrz publikacja] Na wykresie zaznaczono przybliżony czas ukończenia niektórych ksiąg biblijnych 2000 1800 [Ilustracja] Egipscy skrybowie sporządzali teksty pisane jeszcze przed czasami Mojżesza [Prawa własności] © DeA Picture Library/Art Resource, NY 1600 [Ilustracja] Mojżesz, który ukończył Księgę Rodzaju w roku 1513 spisał ją na nietrwałym materiale Rodzaju 1513 Jozuego 1400 1200 Samuela 1000 [Ilustracja] Zachowały się setki glinianych odcisków pieczęci Datuje się je na lata 900-500 Jonasza 800 Izajasza 600 Jeremiasza Daniela [Ilustracja] Zwinięty dokument papirusowy, przewiązany sznurkiem z glinianą pieczęcią Datuje się go na rok 449 [Prawa własności] Brooklyn Museum, dar Theodory Wilbour z kolekcji jej ojca Charlesa Edwina Wilboura 400 200 [Ilustracja] Zwoje znad Morza Martwego — najstarsze odnalezione dotąd manuskrypty biblijne — były zawinięte w płótno i ukryte w dzbanach Datuje się je na okres między III a I wiekiem [Prawa własności] Shrine of the Book, Photo © The Israel Museum, Jerozolima Biblia to dzieło, które powstawało przez wieki. Przyjmuje się, że Stary Testament powstawał między XI a II w. czyli przez blisko tysiąclecie! Jest on dziełem wielu autorów i redaktorów. Kształtowanie ksiąg biblijnych rozpoczęło się najprawdopodobniej na dworach królewskich Judy i Izraela w IX i VIII w. Niezwykle owocny w opracowania literackie okazał się wiek VII jeszcze przed zburzeniem Jerozolimy. Ta spuścizna została ponownie opracowana już w Babilonii, gdzie Żydzi przebywali w niewoli. Większość ksiąg biblijnych uzyskała dzisiejszy kształt w czasach panowania perskiego, czyli między V a IV wiekiem Wtedy to zebrano stare tradycje teologiczne, historyczne i prorockie oraz uporządkowano spuściznę mądrościową. Poza tym dodano nowe dzieła. Nowe księgi Starego testamentu powstawały aż do czasów rzymskich, a kanon pism starotestamentowych wciąż pozostawał otwarty. Nowy Testament powstał w czasie o wiele krótszym niż pierwsza część Biblii, całość była gotowa w ciągu około siedemdziesięciu lat. Większość ksiąg została napisana w drugiej połowie I wieku naszej ery. Największym z pisarzy nowotestamentalnych jest św. Paweł, chrześcijanin wywodzący się z judaizmu. Księgi Nowego Testamentu powstawały prawdopodobnie w różnych częściach świata śródziemnomorskiego: w Palestynie, Grecji, Italii, Azji Mniejszej, może nawet w Egipcie lub ten artykuł?TAK NIEUdostępnij Ereckk 1Biblię można powiedzieć, że napisał sam Bóg. Apostołowie pisali ją natchnieni Duchem Św. 2Na internecie powinno być3Biblia to święta księga chrześcijan 1 votes Thanks 0

kiedy powstała biblia i kto ją napisał